هویت سیاسی در هنر

هنرمند شایسته غالبا انسانی است معترض به وضعیت موجود برای رسیدن به وضعیت موعود!

تاریخ هنر پر از انسان های بزرگی است که جان و روان شان را فدای هنر و شکستن و گذر کردن از سد هویت سیاسی سقیم مملکت و سرزمین خود بوده اند و در حالی که تمام آنان سعی کرده اند هویت ملی ثمین خود را حفظ کنند و تا در راستای آن بتوانند به دمکراسی برسند و تا در سایه آن بتوانند با جوامع بزرگ و ملت دیگر مراوده خوبی برقرار کنند تا جامعه بشریت از رشد ذهنی و صلح برخوردار گردد!

به یقین هنر یکی از تاثیر گذارترین مجراها برای استنباط یک هویت و صیانت آن است و همین امر باعث می شود که هنرمندان راستین، (یعنی معترض هایی که هدفشان رسیدن به آزادی بیان و برابری در جوامع بشری است) چه بسا مورد بی مهری قرار گرفته و اغلب توسط خودکامه گان مورد تعذیب و حتی گاهی به اعدام محکوم شده اند!

در مابین جمع کثیر توده که معمولا در سیاست های یک حکومت مستبد غرق شده اند معدود افرادی سر بیرون آورده و مجاهدت می ورزند تا از تدابیر و حقه بازی های که در استتار و اختفا میگذرد و به نام هویت سیاسی شناخته شده است پرده بردارند و با هنر خود این را به جامعه و مردمی که حیران در دریای عظیم سیاست بسر می برند کمک کرده و آنان را از این امر آگاه سازند ! در این محدوده زمانی نقاش اسلامی نقش پرنده ای را رسم نمی کند بلکه زنی برهنه می آفریند، نویسنده این سرزمین کتاب دینی را کورکورانه ستایش نمی کند بلکه با روشنفکری آن را تفسیر می کند و مجسمه ساز آن کوشيده تا نه تنها چهره پوشیده را مستهجن جلوه دهد بلکه در میان آن رازهای بزرگی می آفریند و اهتمام ورزیده تا قادر باشد عوام را که در دام گیر افتاده به تصویر بکشد!

تمام این مجاهدت ها جای بسی تحسین دارد، اما بدلایلی که در ادامه خواهیم دید کافی نیست، زیرا هنرمندی که از این طریق امرار معاش می کند و از امنیت مادی برخوردار نیست چرا بایستی امنیت جانی خود را نیز بخطر بی اندازد؟ آیا راه و روش دیگری برای نبرد نمی توان یافت؟ و آیا در دل همه رویدادها در هنر و مبارزه هنرمندان با سیاست ها و دسیسه ها، هنرمندی که تن به آفرینش اثری ناهمگون می زند، توان آن را خواهد داشت تا نشان دهد آنچه که مغایر انگاشته می شود در طی سالیان متوالی قادر خواهد بود وضعیت حیات ملتی را دگرگون کرده که در زیر بار یک حکومت مستبد و یا یک ایدئولوژی پیچیده به سر می برند؟

در همین زمینه ما قصد داریم به هنر یک هنرمند فلسطینی بپردازیم که به منظور پیکار با هویت سیاسی اسلامی دست به مبارزه زده و تن به تبعید داده تا در هجران از سرزمین مادری، فراق خانواده و اقوام، برای آزادی زنان و کودکان، هویت سهو سیاسی ای را که منجر به منع آزادی شده را زیر سوال ببرد و به جامعه جهانی نشان دهد: «چیستی، کیستی و هستی گروهی از هم نوعان و همجنسان خود را  تا در فراهم کردن بستر جهانی شدن نقشی ایفا کرده باشد! »

طبق نظریه لستر تارو ما در فراروی گوناگون جهاني شدن از جمله ظهور صنايع جهانی ارتباطات، رشد شـركت هـای چنـد مليتی، تأثير بازارهای مالی جهانی، گرم شدن سياره زمين و اقدامات بين المللی مربوط به حقوق بـشر قـرار گرفته ايم. وی معتقد است عوامل فوق به ايـده جامعـه جهـانی اهميـت خاصـي بخـشيده انـد. بـشر امـروز مـيدانـد كـه محدوديت های جغرافيايی هر روز كمتر شده و جهان به يك مكان واحد مبدل می گردد. از این رو از آنجا که تاثیر وجایگاه هنر در نقش جهانی شدن بر هیچ کس پوشیده نیست، مقصود ما این است آگاه باشیم که آیا اثر یک هنرمند به هر شکلی که باشد می تواند بستر جهانی شدن را فراهم کند و یا گامی مهم در این راه برداشته باشد؟ و یا برعکس مسبب قدرت گیری احزاب و مخالفان خود در جامعه می شود و جنگ قومی و ملی راه می اندازد و منجر به جدایی طلبی بیشتر می گردد؟

همه ما بدون استثنا هر روزه در حال جستجو هستیم، اما آگاه بودن هنرمند از ( من که هستم؟ و جایگاه من کجاست؟) در آثار هنری وی نقش اصلی را ایفا می کند و مهمترین مساله که همه هنرمندان بلا استثنا با آن دست و پنجه نرم  کرده اند مساله هویت سیاسی و اومانیسم است!

چارلز تیلور  محقق جامعه گرا معتقد است که پاسخ به سوال اول،( من که هستم ؟) در گرو آن است که بدانم ( جایگاه من کجاست؟) بنابراین از انجا که زندگی جهت و حرکت دارد، تعیین موقعیت مستلزم جهت یابی مسیر حرکت می باشد. افزون بر این که بدانیم در کجا قرار داریم، لازم است که آگاه باشیم که به کدام سمت و سو در حال حرکت هستیم!

چگونه هنرمند در فراهم کردن بستر جهانی شدن که در وهله نخست امکان همزیستی و تبادل فرهنگی را آماده می کند بایستی کوشا باشد؟ به نظر جولیان استالابراس جهانی شدن صرفا یک حرکت همگون ساز فرهنگی و صرفا معادل غربی شدن نیست، بلکه در دو جهت موازی حرکت کردن به گونه ای فزاینده به تفاوت ها دامن زدن است! همین دامن زدن به تفاوت هاست که مسئله هویت را در فراینده جهانی شدن برجسته می کند!